Jarzębina owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze jarzębiny
Pomarańczowo-czerwone, mięsiste i drobne owoce jarzębu pospolitego co roku urozmaicają nam estetycznie jesienny czas. Ale jarzębina jest interesująca także z perspektywy zdrowia. Bliżej powinien się z jarzębiną zapoznać każdy, kto na co dzień narzeka na niedomagania układu trawiennego. Właściwości lecznicze jarzębiny, szczególnie reprezentacyjnych owoców, mogłyby zadziwić niejednego, kto do tej pory upatrywał w niej zaledwie ozdobę pejzażu za oknem.
- Jarzębina – skąd pochodzi?
- Kilka ciekawych faktów o jarzębinie
- Odporność z jarzębiny
- Jarzębina – pomaga, gdy szwankuje układ trawienny
- Kwiaty i owoce jarzębu – kiedy zbierać i co z nich przygotować?
- Jarzębina – przeciwwskazania
- Prosty sposób przyrządzenia konfitury z jarzębiny
- Jarzębina dawniej i dziś!
Jarzębina – skąd pochodzi?
Jarząb pospolity (Sorbus Aucuparia) to wszędobylskie drzewo ozdobne z rodziny różowatych. Natkniemy się na nie tak w lasach i górach, jak i przy miejskiej drodze oraz w ogrodach czy parkach. Jest niewysokie, sięga maksimum 20 metrów wzwyż, ma smukłą koronę, gładką i szarą korę oraz ciemnozielone liście ukształtowane z par małych, podłużnych listków. Zalicza się do drzew długoletnich. Dość dobrze znosi niskie temperatury, jest natomiast światłolubne. Najlepiej rośnie na glebach wilgotnych i próchniczych. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. Kwiaty jarzębu pospolitego, zwanego też zwyczajnym, mają delikatne białobeżowe płatki i wydzielają specyficzną woń. Najbardziej charakterystyczne są oczywiście owoce. Jarzębina rodzi je od lipca do października. Na początku są żółte, później stopniowo nabierają koloru soczystej czerwieni. Wtedy też zbiera się je na przetwory – dżemy, konfitury, nalewki. Surowe nie nadają się do spożycia ze względu na zawartość toksycznego dla nas kwasu oraz gorzki smak. Są natomiast cennym pokarmem dla ptactwa, a w okresie przymrozków często jedynym.
Jarzębina jest rozsiana po całej Europie, w Polsce napotkamy ją wszędzie. Nad Bałtykiem dodatkowo z rzadka występuje szwedzka odmiana tego drzewa. Poza tym jarząb pospolity rośnie też w Zachodniej Azji oraz na północy Afryki.
Kilka ciekawych faktów o jarzębinie
Owoce jarzębiny mają dwukrotnie więcej karotenu, niż znana z jego zawartości marchew. Są też bogatym źródłem witaminy C, co plasuje jarzębinę wśród pierwszorzędnych, naturalnych leków na przeziębienie i grypę.
Jarzębina jest świetnym materiałem na domową nalewkę. Eksperci są zdania, że lepiej przygotować jej od razu więcej, ponieważ nie każdego roku owoce nadają się do tego celu. Jarzębinówka może poza tym być przechowywana latami. Im jest starsza, tym bardziej wytraca się w niej gorzkawy aromat i zastępuje go słodycz. Jej właściwości lecznicze warto wykorzystać szczególnie przy przeziębieniu i problemach z trawieniem.
| Wartość odżywcza owoców jarzębiny (100g): |
|---|
*ZDS – zalecane dzienne spożycie |
Odporność z jarzębiny
Owoce jarzębiny często występują w składzie preparatów przeciwko infekcjom bakteryjnym. Pomagają ograniczyć już powstałe stany zapalne, ale przede wszystkim działają profilaktycznie, uodparniając przed przeziębieniem i grypą. To zasługa zawartej w nich witaminy C, a także antocyjanów – barwników o właściwościach przeciwutleniających, które pomagają chronić organizm również przed zmianami nowotworowymi.
Poza tym owoce jarzębu obfitują w kwasy organiczne, garbniki, flawonoidy, terpeny, cukry (na przykład mający przeczyszczające działanie sorbitol, naturalny cukier obecny także w śliwkach), witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3), witamina C, E i K oraz sole mineralne – magnez, potas, sód i miedź.
Jarzębina – pomaga, gdy szwankuje układ trawienny
Kwiaty oraz owoce jarzębiny mają delikatne właściwości przeczyszczające i pobudzają do pracy jelita, dlatego też pomagają likwidować wzdęcia i zaparcia. Pozytywnie wpływają na nerki i wątrobę. Zaleca się picie moczopędnych naparów z jarzębiny i spożywanie jej pod innymi postaciami w przypadku chorób takich jak: kamica nerkowa, nieżyt żołądka, stany zapalne nerek i wątroby, w zaburzeniach trawienia.
Kwiaty i owoce jarzębu – kiedy zbierać i co z nich przygotować?
Jarzębina wspomaga więc pracę licznych narządów, w tym w znacznym stopniu jelit. Z drugiej strony może jednak powodować zatrucia pokarmowe. Ale uwaga: tylko w sytuacji, gdy jej owoce zjemy na surowo. Nierozłożony kwas parasorbinowy może wówczas zadziałać zbyt ostro na nasz organizm, powodując zatrucie pokarmowe.
Dopiero właściwa obróbka gwarantuje łagodne działanie przeczyszczające i moczopędne jarzębiny oraz uzdatnia ją do spożycia. Oprócz wspomnianej nalewki, z owoców przyrządzimy konfitury, sosy, dżemy, galaretki i możemy je jeść w formie suszonej. Smakowo komponują się dobrze z mięsem. Mogą również stanowić składnik mieszanek ziołowych.
Jarzębina jest zacną rośliną, ponieważ dzięki jej nieograniczonej dostępności, kwiatów i owoców możemy mieć, ile tylko zechcemy. Lepiej zbierać je jednak w odosobnionych miejscach, a nie w skupiskach miejskich i przy drogach. Owoce ucinamy z drzewa całymi baldachami, dopiero później oddzielamy je i obrywamy z szypułek bez względu na to, co mamy zamiar z nich przygotować. Najlepszy na zbiory jest czas chwilę po przymrozkach, bo niska temperatura sprawia, że owoce tracą nieco gorzkiego smaku. Jeśli jednak zbieramy jarzębinę wcześniej, to nic straconego – możemy ją przecież włożyć na krótki czas do zamrażarki, by osiągnąć dokładnie ten sam efekt.
Kwiaty jarzębu pospolitego zbieramy oczywiście w okresie kwitnienia, czyli na przełomie maja i czerwca. Ich właściwości lecznicze, w porównaniu do owoców, są nieco ograniczone, ale wpływają również na prawidłową pracę układu trawiennego, wspomagają funkcjonowanie nerek i wątroby oraz wzmacniają układ odpornościowy.
Jarzębina – przeciwwskazania
Surowe owoce jarzębiny nie nadają się do spożycia ze względu na zawartość toksycznego dla nas kwasu oraz gorzki smak. Zauważono, że spożycie w większych ilościach może powodować podrażnienie i ból żołądka, wymioty, mdłości, biegunkę, uszkodzenie nerek i inne skutki uboczne. Ze względu na brak wystarczającej liczby badań, jarzębiny powinny unikać dzieci, również kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, osoby cierpiące na ostre stany zapalne przewodu pokarmowego oraz ciężkie choroby nerek. Warto zauważyć, że odpowiednie metody przygotowania, takie jak gotowanie czy mrożenie mogą pomóc zmniejszyć potencjalne ryzyko związane ze spożywaniem owoców jarzębiny. Jeśli nie masz pewności lub masz wątpliwości dotyczące spożywania tego koralowego owocu, skonsultuj się z lekarzem.
Prosty sposób przyrządzenia konfitury z jarzębiny
Owoce jarzębiny po zebraniu oddzielamy i oczyszczamy. Pilnujemy, by odrzucić wszystkie nadpsute sztuki. Aby pozbawić jarzębinę goryczy, wkładamy owoce na noc lub na kilka godzin do zamrażarki. Innym sposobem jest sparzenie ich wrzątkiem.
Następnie do garnka o grubym dnie wkładamy jarzębinę oraz cukier w proporcji 1:1 i smażymy przez około 10 minut lub dłużej, jeśli chcemy, aby koraliki się rozpadły. Cukier możemy zastąpić miodem, co wymaga jednak dłuższego duszenia i ewentualnej powtórki kolejnego dnia.
Gdy konfitura osiągnie pożądaną przez nas konsystencję, przekładamy ją do słoików i pasteryzujemy.
Jarzębina dawniej i dziś!
Jarzębina ma długą historię i jest spożywana od wieków. Uważa się, że pochodzi z Europy i po raz pierwszy została odnotowana w pismach Pliniusza Starszego, rzymskiego filozofa i przyrodnika. Owoc był również używany w starożytności do celów leczniczych i wierzono, że ma wiele cennych właściwości. Jarzębina odegrała istotną rolę w wielu rdzennych kulturach. W mitologii skandynawskiej z owoców sporządzano specjalny napar zwany „Brania jagodową jarzębiny”, który wierzono, że ma właściwości lecznicze. W szkockim folklorze wierzono, że jarzębina ma moc odstraszającą czarownice i złe duchy. Owoc był również używany przez rdzennych Amerykanów do celów leczniczych. Wierzyli, że owoc ma właściwości antyseptyczne i może być stosowany w leczeniu skaleczeń, siniaków i infekcji. Współcześnie jarzębina wraca do łask, a coraz większa liczba badań pokazuje to, co nasi przodkowie wiedzieli od dawna – że warto jesienią zbierać owoce jarzębiny.
- Edward F. Gilman and Dennis G. Watson ; “Sorbus aucuparia. Middle-aged European Mountain-Ash”; data dostępu: 2019-05-08;
- Woodland Trust; “Rowan (Sorbus aucuparia)”; data dostępu: 2019-05-08;
- WebMD; “Mountain Ash”; data dostępu: 2019-05-08;
- Petri Kylli, Liisa Nohynek i in., University of Helsinki; “Rowanberry Phenolics: Compositional Analysis and Bioactivities ”; Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2010, nr 58;;
- Healthy Focus,; “5 Benefits of Rowan Berries”; data dostępu: 2019-05-08;
![Vegeluv.org[Vegeluv.org ]](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/makaron-kwiaty-cukinii-vegeluv-blog1_899x662.jpg)
Jadłam w dzieciństwie, moja babcia robiła konfitury z twardą gruszką.Podawała do mięsa.
Super super, nie moge sie doczekać aż bedzie kwitnąć xx
Kiedyś byly w sprzedaży cukier z jarzębiny bardzo je lubialam